Veel Rotterdammers stellen de vraag of het ooit gaat lukken om van de Kralingse Plas weer een prettig zwemwater te maken? De gemeente durft vooralsnog geen garanties af te geven. Niet vreemd, want de bestrijding van blauwalg speelt al jaren en is een aaneenschakeling van mislukkingen.
Het zijn echte niet alleen de zeilers die klagen. Het Kralingse Bos telt wel 3 miljoen bezoekers per jaar. Naast veel Rotterdammers komen er veel toeristen uit binnen en buitenland. De plas is als het waren een centrale trekpleister. Maar wie op een warme zomerdag verkoeling zoekt, wordt geconfronteerd met waarschuwingsborden.
Spijtig, maar vanaf eind juli 2019 geldt er een negatief zwemadvies – dat overigens onlangs is ingetrokken. De groenblauwe drijvende drab (veroorzaakt door de blauwalg) stinkt niet alleen, maar kan ook zorgen voor irritaties aan de ogen en de huid. Kinderen kunnen zelfs ernstig ziek worden van de bacterie. Ook kan uitbundige plantengroei dodelijk zijn voor vissen, zoals onlangs bleek.
Waar is het misgegaan? De geschiedenis van de ‘blauwalgaanpak’ leest als een aaneenschakeling van blunders en inschattingsfouten, met een prijskaartje van meer dan 15 miljoen euro. Momenteel wordt een laatste poging ondernomen, een pakket aan maatregelen van ruim 5 miljoen euro. ,,De gemeente doet er alles aan om uitbraken van blauwalg te voorkomen. Een garantie is helaas niet te geven. De overlast van blauwalg is een wereldwijd probleem en helaas niet eenvoudig op te lossen’’, aldus een gemeentewoordvoerder.
Slib
De blauwalgplaag in de Kralingse Plas is relatief nieuw. De problemen nemen pas na 2012 een hoge vlucht. Pas nadat lokale overheden ruim tien miljoen euro steken in een sanering van de plas, omdat het slib vervuild is met lood. In een grootscheepse baggeroperatie wordt het slib vervangen door een laag zand van 25 twintig centimeter dik. Dit zal de waterkwaliteit ten goede komen, is de stellige overtuiging. En met zand in plaats van slib neemt blauwalg juist af. Want blauwalg groeit alleen als er veel voedingsstoffen in het water zitten, zoals fosfaat.
Plantengroei
Even leekt het een succes, het water is helder als nooit tevoren. Met een welige plantengroei tot gevolg, want het zonlicht dringt voor het eerst door tot aan de bodem. Al snel slaat de stemming om. Eén waterplantje, of beter gezegd een uit de kluiten gegroeide bacterie, profiteert als geen ander: de vermaledijde blauwalg. Met de zomer van 2015 als dieptepunt. De plas is veranderd in een stinkende, giftige ‘erwtensoep’. De stank was niet te harden. De sluismeester moest zelfs ziek naar huis’’.
De oorzaak van het fiasco blijkt een knulligheid. De projectleider biecht in 2016 in de gemeenteraad op dat de volgorde van de werkzaamheden was omgedraaid om een subsidie veilig te stellen. Eerst is het zand gestort, pas daarna zijn de ‘natuurvriendelijke oevers’ met slib aangelegd. Maar het slib blijkt zich te verspreiden over de pas aangelegde zandbodem. ,,Met oogpunt op subsidie moesten we eerst de zandlaag afronden, we hebben het effect onderschat…’’, luidt de uitleg. Een fatale combinatie: helder water én een voedingsrijke bodem van slib. Een waar blauwalgparadijs.
Waterstofperoxide
De gemeente gooit het over een andere boeg. Het chemisch goedje waterstofperoxide moet de blauwalg verdrijven, een behandeling die ‘slechts’ 200.000 euro kost. Ook dat wordt een drama: begin 2017 komen dode vissen massaal boven drijven. De visstand in de Kralingse Plas is in één klap met 93 procent verminderd. Een geschrokken gemeenteraad besluit de komende 25 jaar af te zien van deze methode.
In de lopende onderzoeksprojecten worden de komende jaren meer gegevens verzameld omtrent mogelijke effecten van waterstofperoxide op andere organismen zodat de methode op de juiste manier gebruikt kan worden om overmatige groei van blauwalgen te bestrijden zonder schade aan het ecosysteem.
Een nieuw uitgebreid onderzoek volgt. Met als uitkomst dat het allemaal een stuk ingewikkelder is dan gedacht. Neem de zomer van 2018. Deze keer is het negatief zwemadvies al in mei uitgeroepen, maar kan er van juni tot september gewoon worden gezwommen. ,,Omdat de Kralingse Plas een complex ecosysteem heeft, is niet met zekerheid te zeggen wat de redenen hiervoor zijn geweest’’, schrijft het college van b en w dit jaar aan de gemeenteraad. Het kan, bijvoorbeeld, ook liggen aan het herstel van het aantal watervlooien. Niemand die het zeker weet.
Voedingsarm
Wat nu? Het voornemen is om nog een keer een zandlaag op de bodem te storten. Maar dan moet de plas eerst zo voedingsarm mogelijk worden gemaakt. Dus voorkomen dat er voedingsstoffen zoals fosfaat in de plas terecht komen – een ‘bronaanpak’. Dat behelst nogal wat. Want fosfaat komt overal vandaan.
Daarom worden momenteel gevallen bladeren uit de plas gevist en de vlonders op zo’n manier schoongemaakt dat vogelpoep niet in het water komt. Belangrijker zijn enkele ‘ingrijpende wijzigingen in de openbare ruimte’. Meerdere soorten vogels, waaronder beschermde bezoeken regelmatig de plas om te rusten en te eten. Waarvan er ook een aantal blijven. Met als gevolg dat de vogels ook hun behoefte doen in het water.
Zo willen de gemeente en het waterschap voorkomen dat na heftige regenval rioolwater in de plas terechtkomt . Want dat geldt als een ware ‘fosfaatbom’. Hiervoor moet in Oud-Kralingen een extra watergang worden aangelegd. Ook wordt de sluis van de Kralingse Plas in 2020 aangepast, zodat deze niet meer gevuld wordt met fosfaatrijk water uit de boezem. Veel werk dus, dat nog jaren gaat duren. En vele miljoenen kost.
Landbouw
Of het allemaal helpt? Volgens de onderzoeker van het Nederlands Instituut voor Ecologie zijn de hoofdoorzaken van blauwalggroei van een geheel andere orde. Namelijk intensieve landbouw en klimaatverandering. ,,Willen we echt wat aan blauwalg doen, dan zal ons landbouwbeleid op de schop moeten. Door de intensieve landbouw is de bodem supervoedingsrijk, en dat komt uiteindelijk in het slootwater terecht.’’
De warmere zomers versterken eveneens de groei van blauwalg. Het zijn factoren die de gemeente niet zomaar in de hand heeft. ,,Bestrijding van blauwalg in een stedelijk gebied is daardoor een enorm ingewikkelde puzzel.
Op deze site zijn meer artikelen te vinden over blauwalg.